W życiu codziennym rozpoznajemy trzy formy materii: stałą, gazową i płynną. Sam płyn dzieli się na dwa rodzaje, a mianowicie roztwór i zawiesinę. Roztwór jest jednorodną mieszaniną dwóch lub więcej substancji, których cząsteczki są całkowicie rozpuszczone. Tymczasem zawiesina jest niejednorodną mieszaniną, która nie ma ogólnie jednolitego układu. Pomiędzy roztworem a zawiesiną znajduje się układ koloidalny.
Koloidy lub dyspersje koloidów to układy niejednorodne, w których jedna substancja rozpuszczona (faza rozproszona) jest bardzo drobną cząsteczką w innej substancji (ośrodku dyspergującym). Przykładami układów koloidalnych są galaretka, masło i mleko.
W roztworze wiemy, że istnieją dwa składniki, a mianowicie rozpuszczalnik i substancja rozpuszczona. Tymczasem w układzie koloidalnym składnikami są ośrodek dyspergujący i faza rozproszona. Medium dyspergujące jest składnikiem w dużej ilości, natomiast faza rozproszona jest składnikiem w małej ilości.
Co oprócz składników odróżnia roztwór od układu koloidalnego? To, co je odróżnia, to wielkość cząstek. W roztworze cząsteczki składowe to jony lub małe cząsteczki, podczas gdy koloidy składają się z makrocząsteczek lub agregatów wielu atomów, jonów lub cząsteczek. Cząsteczki są większe niż zwykłe cząsteczki, ale na tyle małe, że pozostają zawieszone. Średnica cząstek koloidu wynosi od 1 do 1000 nm.
(Przeczytaj także: Co obejmuje substancje uzależniające?)
W oparciu o charakter interakcji między fazą rozproszoną a ośrodkiem dyspergującym, koloidy dzieli się na dwa typy: koloidy liofilowe i koloidy liofobowe.
W koloidach liofilowych cząstki fazy rozproszonej mają silne powinowactwo lub łatwo przyciągają ośrodek dyspergujący. Koloidy liofilowe są również znane jako koloidy kochające płyny. Koloidy liofilowe można wytworzyć przez bezpośrednie zmieszanie fazy zdyspergowanej z ośrodkiem dyspergującym. Koloidy liofilowe są dość stabilne i nie dają się łatwo koagulować. Niektóre przykłady koloidów liofilowych to guma, skrobia, żelatyna i guma.
W przeciwieństwie do tego, cząstki fazy rozproszonej w koloidzie liofobowym mają niewielkie lub żadne powinowactwo do ośrodka dyspergującego. Oznacza to, że liofobowy koloid to ciecz, która nie lubi wody. Koloidy liofobowe są niestabilne i łatwo osadzają się lub gęstnieją po prostu przez dodanie niewielkiej ilości elektrolitu lub przez podgrzanie lub wytrząsanie. Koloidy liofobowe można uzyskać tylko specjalnymi metodami. Przykłady koloidów liofobowych obejmują zol krzemionkowy, zol jodku srebra i zol siarczku metalu.
Funkcja układu koloidalnego jest korzystna dla potrzeb człowieka. Koloidy można stosować do wytrącania elektrycznego z dymu, oczyszczania wody pitnej, produkcji leków, garbowania skóry, mydeł i detergentów czyszczących, klisz i folii fotograficznych, wspomagając produkcję przemysłową, zwłaszcza w przemyśle gumowym.
